Choroby związane z upośledzeniem wydzielania oraz działania insuliny dotyczą coraz większej liczby osób. Jednym z najpowszechniejszych schorzeń metabolicznych jest cukrzyca, która charakteryzuje się przewlekłą hiperglikemią stanowiącą poważne zagrożenie dla zdrowia. Cechą charakterystyczną tego zaburzenia są też odległe następstwa, do których zalicza się takie powikłania jak retinopatia, miażdżyca tętnic obwodowych, niewydolność nerek. Jakie wyróżnia się rodzaje i przyczyny cukrzycy? Do czego służy glukometr stosowany przez diabetyków? Odpowiedzi na te pytania zamieściliśmy w niniejszym poradniku.
Cukrzyca: choroba cywilizacyjna
Schorzenia rozprzestrzeniające się w społeczeństwie stanowią prawdziwą plagę współczesnych czasów. Żyjemy coraz szybciej, pracujemy coraz więcej i nie zawsze dbamy o swoje zdrowie. Niehigieniczny tryb życia sprzyja rozwojowi chorób cywilizacyjnych, które niestety są rozpoznawane nie tylko u osób dorosłych, ale coraz częściej także u dzieci i młodzieży. Jedną z nich jest cukrzyca, która nieleczona prowadzi do nieprawidłowej czynności wielu układów oraz narządów, w tym m.in. serca, naczyń krwionośnych, oczu oraz nerek. Jej objawy przez długi czas są niespecyficzne, dlatego nierzadko bywają bagatelizowane.
Osoby z cukrzycą cierpią z powodu hiperglikemii związanej z zaburzeniem wydzielania insuliny przez trzustkę. Ten ważny hormon reguluje gospodarkę węglowodanową, a także wpływa na metabolizm tłuszczów i białek w organizmie. Ze względu na poważne powikłania pacjenci z tą chorobą muszą stosować się do ściśle określonej dyscypliny: systematycznie mierzyć poziom cukru we krwi za pomocą glukometru, przyjmować zalecone przez lekarza środki farmakologiczne oraz trzymać się odpowiedniego planu żywieniowego.
Rodzaje i przyczyny cukrzycy
W organizmie zdrowego człowieka insulina jest produkowana przez komórki beta trzustki. Hormon ten umożliwia transport glukozy z krwi do poszczególnych narządów. Jej wychwytywanie przez tkanki może zachodzić wyłącznie w obecności insuliny. W sytuacji, kiedy dojdzie do zaburzeń gospodarki węglowodanowej i do gromadzenia się cukru we krwi, zamiast jej magazynowania lub wykorzystywania jako źródła energii, mamy do czynienia z chorobą metaboliczną objawiającą się hiperglikemią. W zależności od mechanizmu powstawania schorzenia wyróżnia się jego następujące rodzaje:
-
cukrzycę typu 1, która jest spowodowana procesem autoimmunologicznym polegającym na niszczeniu komórek beta trzustki przez własny system odpornościowy,
-
cukrzycę typu 2, u której podłoża leży zarówno defekt wydzielania insuliny, jak i upośledzenie jej prawidłowego działania,
-
cukrzycę ciężarnych, do której zalicza się przejściowe zaburzenia w okresie ciąży charakteryzujące się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi.
W rozwoju wyżej wymienionych chorób metabolicznych istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne prowadzące do uszkodzenia komórek beta trzustki, zmiany hormonalne, stosowanie niektórych leków (w tym hormonów tarczycy i glikokortykosteroidów), infekcje wirusowe (głównie wirusem cytomegalii i różyczki) oraz schorzenia zewnątrzwydzielniczej części trzustki.
Poznaj typowe objawy choroby
W pierwszych dwudziestu latach życia najczęściej ujawnia się cukrzyca typu 1, określana także mianem młodzieńczej. Początek zachorowania zwykle przypada między dziesiątym a czternastym rokiem życia. W przypadku dzieci i młodzieży w bardzo krótkim czasie może dojść do wystąpienia kwasicy ketonowej, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie choroby i regularne mierzenie cukru przy użyciu glukometru. Do typowych objawów tej postaci choroby zalicza się nadmierne pragnienie, zwiększone oddawanie moczu, przewlekłe zmęczenie, pogorszenie koncentracji oraz niechęć do wysiłku fizycznego.
U osób po czterdziestym roku życia najczęściej występuje cukrzyca typu 2, którą warunkują czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Objawy rozwijają się powoli i stopniowo, dlatego choroba nie zawsze jest rozpoznawana od razu. Za najpowszechniejsze symptomy pojawiające się w przebiegu tego schorzenia uznaje się: wielomocz, suchość skóry, zaburzenia w gojeniu się ran, nawracające infekcje układu moczowo-płciowego, osłabienie, senność oraz pogorszenie widzenia.
Badania, jakie może zlecić lekarz
Ze względu na mało charakterystyczne objawy cukrzyca przez długi czas może rozwijać się niezauważona, a jej rozpoznanie często jest dokonywane w trakcie rutynowej wizyty kontrolnej u lekarza. U wielu osób schorzenie w początkowym stadium praktycznie niczym się nie manifestuje, dlatego tak ważna jest regularne oznaczanie stężenia glukozy we krwi.
Podstawowym badaniem diagnostycznym związanym z wykryciem tego zaburzenia metabolicznego jest sprawdzenie poziomu glikemii. Do tego celu wykorzystuje się nie tylko glukometr. Krew jest też pobierana z żyły łokciowej pacjenta. Innym ważnym testem laboratoryjnym jest badanie poziomu hemoglobiny glikowanej, które odzwierciedla stężenie cukru we krwi w ciągu dwóch, trzech miesięcy poprzedzających wykonanie próby. W celu diagnostyki choroby wykorzystuje się ponadto test na obecność glukozy w moczu oraz tzw. krzywą glikemiczną.
Jakie są możliwe ścieżki leczenia?
Podstawowy schemat leczenia tego zaburzenia metabolicznego polega na podawaniu pacjentowi odpowiedniego leku przeciwcukrzycowego. Chorzy na cukrzycę muszą też regularnie kontrolować poziom cukru we krwi, aby ocenić, czy nie odbiega on od prawidłowych wartości. Do wykonywania badań w domowym zaciszu służy glukometr. Ważną rolę w leczeniu choroby odgrywają też metody niefarmakologiczne. Przy początkowych stadiach schorzenia u wielu osób dobre efekty przynosi modyfikacja diety oraz zwiększenie aktywności fizycznej.
