Istnieje wiele badań pozwalających ocenić pracę serca oraz kondycję układu krążenia. Jedną z częściej wykonywanych procedur w praktyce lekarskiej jest pomiar ciśnienia tętniczego. Systematyczne przeprowadzanie tego badania pomaga monitorować stan zdrowia pod kątem schorzeń sercowo-naczyniowych takich jak nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca czy udar mózgu. Gdy ciśnienie niepokojąco wzrasta, wraz z nim rośnie ryzyko wystąpienia niebezpiecznych zaburzeń kardiologicznych. Jak prawidłowo zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi? Kiedy mówimy o nadciśnieniu, a jakie wartości świadczą o niedociśnieniu? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań zawarliśmy w poniższym poradniku.
Ciśnienie tętnicze: podstawowe informacje
Układ krążenia składający się z serca i naczyń krwionośnych jest odpowiedzialny za zaopatrywanie organizmu w tlen. Ważnym wskaźnikiem informującym o tym, z jaką siłą krew oddziałuje na ściany tętnic, jest ciśnienie. Najwyższe jest określane mianem skurczowego, natomiast najniższe nosi nazwę rozkurczowego. W tym miejscu warto zaznaczyć, że na siłę nacisku, jaką płynąca krew wywiera na ściany naczyń krwionośnych, ma wpływ wiele czynników. Zalicza się do nich między innymi aktywność fizyczną, stres, nadmierne spożycie soli i produktów przetworzonych, nałogi (palenie papierosów i nadużywanie alkoholu) oraz niektóre choroby (np. zapalenie kłębuszków nerkowych, obturacyjny bezdech senny, schorzenia tarczycy). Dodatkowo trzeba pamiętać, że wartości ciśnienia tętniczego mogą zmieniać się w ciągu doby. Rano zwykle są niższe, następnie wzrastają w godzinach popołudniowych i spadają do niskiego poziomu w trakcie nocy.
Krok po kroku: jak zmierzyć ciśnienie?
Pomiary w gabinecie lekarskim pokazują tylko chwilową wartość, z jaką krew oddziałuje na ściany naczyń krwionośnych. Dlatego, chcąc określić swoje rzeczywiste ciśnienie tętnicze krwi, bardzo ważne jest regularne wykonywanie badania w domu. Do tego celu służą ciśnieniomierze nadgarstków, które są wyposażone w duże cyfrowe wyświetlacze i funkcję wykrywania arytmii. Pomiary najlepiej przeprowadzać w cichym pomieszczeniu o temperaturze pokojowej po wcześniejszym kilkuminutowym odpoczynku.
Najważniejsze zasady pomiaru ciśnienia tętniczego w domu:
-
Do badania zaleca się używać wyłącznie aparatów mających świadectwo walidacji, które gwarantują dokładne i wiarygodne wyniki.
-
Pomiar należy zawsze przeprowadzać w pozycji siedzącej lub leżącej.
-
Jeśli pacjent przyjmuje środki farmakologiczne (np. leki dla seniora na cukrzycę, preparaty przeciwzakrzepowe lub tabletki zmniejszające stężenie lipidów we krwi), badanie powinno być wykonywane przed ich zażyciem.
-
Przed pomiarem i w jego trakcie nie wolno rozmawiać.
-
Wyniki należy zapisywać w dzienniku samokontroli, by móc pokazać je lekarzowi podczas wizyty kontrolnej.
Warto pamiętać, aby pomiarów dokonywać nie tylko wtedy, kiedy się coś dzieje (np. boli głowa lub pojawił się ból w klatce piersiowej). Należy też szczególną uwagę zwrócić na czynniki, które mogą sprawić, że uzyskany wynik będzie niewiarygodny. Zalicza się do nich np. niewłaściwe podparcie ręki, pełen pęcherz moczowy, skrzyżowane nogi oraz odczuwanie silnych emocji w trakcie badania.
Dwie wartości: ciśnienie skurczowe i rozkurczowe
Istnieją dwie podstawowe wartości, które określają siłę, z jaką fala krwi wypychana przez serce uderza o ściany naczyń krwionośnych. Pierwszą z nich jest ciśnienie skurczowe, które odzwierciedla wielkość ciśnienia mierzonego podczas skurczu mięśnia sercowego. Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego powinno mieścić się w przedziale między 120 a 129 mm Hg. Z kolei ciśnienie rozkurczowe informuje o tym, jak pracuje serce podczas rozkurczu (krew przepływa wtedy przez naczynia wolniej). Zgodnie z przyjętymi wytycznymi powinno ono oscylować w granicy 80-84 mm Hg. Regularne badania za pomocą specjalistycznych aparatów nadgarstkowych lub naramiennych pozwalają wychwycić nieprawidłowe wartości i wdrożyć odpowiednie postępowanie terapeutyczne, by zapobiegać niebezpiecznym powikłaniom ze strony układu sercowo-naczyniowego.
Normy ciśnienia dla dorosłych
Choroby układu sercowo-naczyniowego często nie dają żadnych objawów. Z tego względu u wielu pacjentów są diagnozowane w dość późnym stadium. Jedną z nich jest nadciśnienie tętnicze, które jest problemem coraz większej liczby osób. Zbyt wysokie ciśnienie krwi zwiększa ryzyko wielu groźnych schorzeń, w tym między innymi zawału serca, udaru mózgu, dusznicy bolesnej, a także niewydolności nerek (z powodu osłabienia naczyń krwionośnych). Do głównych czynników wywołujących nadciśnienie zalicza się nadwagę, nadmierne spożywanie sodu, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, stres, a także predyspozycje genetyczne.
Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego wyróżnia się trzy podstawowe kategorie klasyfikacji ciśnienia tętniczego krwi:
-
niepodwyższone – < 120/70 mm Hg,
-
podwyższone – 120-139/70-89 mm Hg,
-
nadciśnienie – > 140/90 mm Hg.
Nieco rzadziej rozpoznawanym schorzeniem jest niedociśnienie, czyli hipotonia. U niektórych osób jest ono uwarunkowane rodzinnie. Często jednak zdarza się, że jest ono wywoływane przez cukrzycę, choroby układu krążenia, uszkodzenia wegetatywnego układu nerwowego lub przez przyjmowanie niektórych leków (moczopędnych, przeciwdepresyjnych). Gdy istnieje podejrzenie, że obniżenie wartości referencyjnych ciśnienia krwi zostało wywołane przez jednostkę chorobową, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza. Gwałtowne spadki ciśnienia są tak samo niebezpieczne, jak jego skoki – mogą prowadzić do utraty przytomności i poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego zarówno nadciśnienia, jak i niedociśnienia nie powinno się lekceważyć.
